Dùng rễ của cây đại hoàng-Rheum palmatum L Họ Rau răm-Polygonaceae
Tính vị: vị đắng, tính hàn
Quy kinh: vào 5 kinh lỳ, vị, đại tràng, tâm bào và can
Công năng chủ trị:
– Thanh trường thông tiện: dùng khi vị tràng thực nhiệt dẫn đến bí kết, thậm chi có khi dẫn đến sốt nói mê sáng, phát cuồng. Có thế dùng bài đại thừa khí thang
– Tả hỏa giài độc: dùng khi có tà hóá độc dẫn đến nôn ra máu, cháy máu mùi; màng kết hơp sung huyết, sung huyết nào, lại bị phù. Khi dùng với tính chất chi huyết cần sao cháy (đại hoàng).
– Trục ứ thông kinh: dùng khi kinh bế tích chi hoặc ngã, chân thương ứ huyết sưng đau.
Liều dùng: 4-16g
Kiêng kỵ: phụ nữ có thai, lúc có kinh nguyệt không nên dùng
Chú ý:
– Tác dụng dược lý: thuốc có tác dụng gây tá hạ (đại tiện long), là do các thành phần antraglucozid của nó; trong đó mạnh nhất là chất sennozid A, B, C. Các chất antraquinon ở thể tự do, qua đường tiêu hoa, chúng bị oxy hóá, do đó có tác dụng giảm, dạng kết hợp được bảo vệ, tới đại tràng, được men phân giải thành dạng aglycon gây kích thích đại tràng, tăng nhu động ruột, giảm thấp sự tái hấp thu của ruột già. Chất tanin trong đại hoàng có tác dụng thu sáp (làm sẵn lại), cho nên sau khi gây đi ngoài đại hoàng có tác dụng gây bi đại tiện, nêu uòng nhiêu. Tanin cua đại hoàng có thẻ làm giảm tỉnh thảm kháu cua mao mạch, làm mao mạch bền vừng, có tác dụng cẩm máu. Đại hoàng còn có tác dụng tăng bài tiết mật, trừ sói mật, tăng phân tiết dịch tiêu hoá, giảm thấp lượng cholesterol trong máu.
– Tác dụng kháng khuẩn: nước sắc đại hoàng có tác dụng ức chế tụ cầu, liên cầu khuẩn làm tan máu, vi khuân viêm phối, trực khuẩn ly, đại tràng, trực khuẩn thương bàn, phó thương hàn, dịch hạch, diệt trùng roi, ức chế amip, ưc chế virus củm. Emodin có trong đại hoàng với liều 75mg/kg có tác dụng ức chế ung thư vú ở chuột. Rhein ức chế trong đại hoàng với liều 75mg/kg có tác dụng ức chế ung thư vú ở chuột. Rhein ức chế ung thư màng bụng.