SỬ QUÂN TỬ dùng hạt quả của cây sử quân từ-Quisqualis indica L. Họ Bàng-Combre-taceae. Sử quân tử có mọc và được trồng ở nhiều nơi trong nước ta vào tháng 9-10, khi vỏ quả biến thành mẫu đen tím thì hái lấy quả, phơi khô. Sau đó bóc lấy hạt mà uống, cần bỏ các màng đen của hạt.
Tính vị: vị ngọt, tính ấm
Quy kinh: vào tỳ vị
Công năng chủ trị:
– Khử trùng tiêu ích: dùng đối với giun đủa, giun kim, sử quân tử sao vàng. Người lớn mỗi ngày dùng 10-20 hạt, trẻ con mỗi tuổi một hạt, song không vượt quá 20 hạt, ngày uống một lần, uống liền trong 3 ngày. Hoặc dùng sử quân tứ 2g, binh lang, chỉ xác mỗi thứ 12g, ô mai 4g, mộc hương 8g, cũng có thể dùng sử quân tử 120g, mộc hương 80 hạt, hạt cau già 160g, hạt bìm bìm 100g, làm thành viên hoàn, người lớn 12g/ngày, trẻ em 3-6 tuổi dùng 3-4g, 8-12 tuổi 6-8g.
– Kiện tỳ: dùng phối hợp với trẻ em bị cam tích, bụng ông, đít vòn, da xanh, mặt mũi nhoèn dử có trong phương phì nhi cam tích (sử quân tử kết hợp với thuốc kiện tỳ tiêu đạo)
– Thanh thấp nhiệt ở bàng quang: dùng khi nước tiểu bị trắng dục
Liều dùng: 4-16g
Chu ý：
– Khi liều dùng cao, hoặc dùng với nước chè, hoặc chưa bóc vỏ, có thể dẫn đến nấc, chóng mặt, buồn nôn.
– Tác dụng dược lý: nước ngâm hoặc dịch chiết bằng cổn với nồng độ 36%, đối với giun lợn ở môi trường nuôi dưỡng đảm bảo nhiệt độ thích hợp, đều bị tê liệt sau 5 phút. Dầu sử quân tử với nồng độ 40% qua 30 phút không làm cho giun lợn bị tê liệt. Sau khi ép bỏ dầu đi dịch ngâm với nồng độ 19% sau 3 phút làm tê liệt giun lợn. Dịch sắc 100% của lá, nhân bạt, vó quá đều có tac dụng làm tê liệt giun lợn. Tác dụng ở lá mạnh hơn ở nhân và vỏ quả.
– Muối kali của acid quisqualis có trong sử quân tử có thể làm cho giun đất chết trong 8 giờ, đối với giun lợn có tác dụng ức chế.
– Tác dụng kháng khuẩn: nước sắc 10% của nhân hạt có tác dụng ức chế tụ cầu vàng, trực khuẩn đại tràng. Chất kháng khuẩn tan ở trong nước không bị nhiệt độ phá huỷ.